Celiakia, zwana również chorobą trzewną, to autoimmunologiczna choroba o podłożu genetycznym, dziedziczona w sposób autosomalny dominujący.
Celiakia ponad dwa razy częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn.
Podwyższone ryzyko rozwoju celiakii obserwuje się u osób z chorobami autoimmunologicznymi (np. cukrzyca typu 1, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, tarczycy czy też łysienie plackowate) oraz u pacjentów z zespołem Downa, Williamsa oraz Turnera.
Choroba ta jest spowodowana nieprawidłową reakcją na konkretną frakcję białek zbóż:
- gliadyny występującej w pszenicy,
- hordeiny występującej w życie,
- sekaliny występującej w jęczmieniu.
U osób chorych na celiakię spożycie glutenu w diecie prowadzi do procesów zwyrodnieniowych w jelicie cienkim (powstanie nacieków limfocytowych w śluzówce jelita, zwiększenie krypt między kosmkami), a w dalszym ciągu do zaniku kosmków jelitowych. Przyczynić się to może do nieprawidłowego wchłaniania substancji pokarmowych, niedożywienia i w związku z tym występowania wielu objawów klinicznych (biegunka, spadek masy ciała, osteoporoza, niedokrwistość).
W procesie diagnostyki w pierwszej kolejności stosuje się testy serologiczne na obecność przeciwciał typowych dla celiakii Badanie polega na pobraniu krwi i oznaczeniu przeciwciał w klasie IgA:
- przeciw transglutaminazie tkankowej (tTG),
- przeciw endomysium mięśni gładkich (EmA),
- przeciw deamidowanej gliadynie (DGP).
Złotym standardem diagnostyki celiakii u osób dorosłych jest gastroskopia dwunastnicy z pobraniem wycinków 4–5 biopsji, w tym także opuszki dwunastnicy. Stosowane są trzy klasyfikacje histologiczne choroby trzewnej: Marsh, Marsh-Oberhuber i Corazza.
PAMIĘTAJ! Możesz wykonać badania na własną rękę lub za namową dietetyka, jednak sam wynik badania krwi czy testy genetyczne nie stanowią diagnozy. Z wynikami MUSISZ udać się do specjalisty.
** DIAGNOZĘ CELIAKII ZAWSZE STAWIA LEKARZ!!**
Do grupy osób, u których należy dokonać diagnostyki celiakii zalicza się:
- dzieci i dorosłych z objawami przewlekłej lub nawracającej biegunki, niewystarczającym wzrostem i/lub niskim przyrostem masy ciała, utratą wagi, opóźnieniem dojrzewania, nudnościami, wymiotami, anemią z niedoboru żelaza, bólami brzucha, wzdęciem, przewlekłym zmęczeniem.
- osoby będące w grupie podwyższonego ryzyka mimo braku objawów: chorzy z cukrzycą typu 1, zespołem Downa, zespołem Turnera, zespołem Williama, z autoimmunologicznym zapaleniem wątroby lub tarczycy, krewni z I linii (rodzice, dziecko, rodzeństwo) osoby chorej na celiakię (ryzyko 1:10).
Szacuje się, że na celiakię cierpi 1 na 100 osób na całym świecie.
Obecnie jedynym pewnym oraz znanym sposobem leczenia celiakii jest całkowite oraz bezwzględne utrzymanie diety bezglutenowej u chorego, oznacza to 100-proc. eliminację żyta, pszenicy (durum, orkisz, kamut), jęczmienia oraz przetworów wykonanych z tych zbóż. Nawet 50 mg glutenu (ilość obecna w kilku okruchach chleba lub małym kawałku makaronu) może zwiększyć enteropatię, dlatego zwracamy uwagę pacjentowi na różne pułapki: żeby nie jadł z brudnego talerza z okruszkami po glutenowych produktach, nie kroił na desce na której krojono chleb/bułkę…..
Do naturalnie bezglutenowych produktów zaliczamy: ryż, owies, grykę, amarantus, komosę ryżową, miłkę abisyńską, proso, maniok, kukurydzę, sorgo, tapiokę, rośliny strączkowe, warzywa, ziemniaki, owoce, nabiał, jaja, mięso, ryby, owoce morza, a także nasiona oraz orzechy. Pamiętajmy także, że wiele produktów może być zanieczyszczonych glutenem podczas zbioru czy też obróbki technologicznej, jak i pakowania np. owies
Dieta bezglutenowa NIESIE SWOJE ZAGROŻENIA, opiera się na produktach, które są wysokoprzetworzone, wysokoglikemiczne oraz pozbawione błonnika pokarmowego. Zawierają one wiele prostych węglowodanów oraz nasyconych kwasów tłuszczowych i można dorobić się kolejnego problemu w postaci zespołu metabolicznego i insulinooporności. WARTO mieć świadomość, że źle prowadzona dieta bezglutenowa może zrobić więcej szkody niż pożytku.
Jeśli jesteś zmuszony/a stosować dietę bezglutenową, zrób to najlepiej jak umiesz staraj się jeść różnorodnie, stosuj jak najmniej przetworzonych produktów, unikaj pszenicy. Jeśli masz zaś problem ze zbilansowaniem takiej diety to zapraszam na konsultację.